باسمه تعالی
تاریخچه مرکز مطالعات تطبیقی اسلام وحقوق بشردوستانه بین المللی
ازبدو تاسيس تاكنون (1384 – 1400)
((درباره مرکز))
الف- مرحله قبل از همايش
توانمنديها و ظرفيتهاي فراوان و عميق معارف اديان الهي و گرايشات ديني انسان ها جهت توسعه و بسط مفاهيم حقوق بشردوستانه و پياده سازي اين قوانين در عرصه واقعيات عيني امري بديهي وروشن است ،و براين اساس مديران ارشد صليب سرخ جهاني همواره در صدد بودند كه اين نيروي عظيم در جهت گسترش فعاليت ها و تامين اهداف بشردوستانه مورد استفاده قرار گيرد.
در همين راستا در سال 2005 ميلادي جناب آقاي اندرياس ويگر معاون عملياتي وقت كميته بين المللي صليب سرخ به ايران سفر كردند و علاوه بر انجام مذاكرات با شخصيتهاي سياسي و اجتماعي در ارتباط با بحران هاي منطقه اي و جهاني در تهران، براي بررسي و ظرفيت شناسي حوزه علميه قم كه بزرگترين مركز آموزشي و پژوهشي در زمينه معارف اسلامي و شيعي در جهان اسلام است به قم سفر كرده و به منظور شرح فعاليتها و اهداف كميته صليب سرخ و نظرخواهي و درخواست همكاري با افراد و سازمان هاي ذيل ملاقات داشتند:
ملاقات با حضرات آيات مكارم شيرازي،وحيدخراساني، صافي گلپايگاني، جوادي آملي،نوري همداني،موسوي اردبيلي،از مراجع عظام تقليدو اساتيد صاحب نفوذ حوزه علميه وجهان تشيع وهمچنين آيت الله تسخيري مسول مجمع تقريب مذاهب اسلامي ،آيت الله اختري مسول مجمع جهاني اهل بيت كه فعاليتهاي گسترده علمي درسطح بين المللي دارند،حسيني بوشهري مدير وقت حوزه علميه قم، محمدي عراقي رييس وقت سازمان فرهنگ وارتباطات اسلامي ، عميد زنجاني رئيس وقت دانشگاه تهران،آيت الله هادوي تهراني استادحوزه ودانشگاه وازصاحب نظران برجسته حقوق،وهمچنين جلساتي با مسولين سياسي كشور آقايان علاء الدين بروجردي رئيس كميسيون امنيت ملي وسياست خارجي آيت الله هاشمي شاهرودي رئيس وقت قوه قضائيه ، يكي ديگر ازفعاليتهايي كه دراين راستا انجام گرفت رايزني بامراكز علمي وفرهنگي بود كه مي توان به مراكزي درقم مانند موسسه آموزشي وپژوهشي امام خميني، دفترتبليغات اسلامي،دانشگاه مفيد، مرکزجهانی علوم اسلامی ، پژوهشگاه علوم وفرهنگ اسلامي،راديو معارف،مجمع جهاني اهل بيت ،مجمع تقريب مذاهب اسلامي ومركزمديريت حوزه علميه قم ودرتهران به دانشگاه امام صادق و دانشگاه تهران اشاره كرد.
حاصل اين ملاقاتها و مذاكرات آن بود كه به پيشنهاد اطراف گفتگو بنا گرديد كه همايشي بين المللي در زمينه ديدگاههاي اسلام در مورد مسائل حقوق بشردوستانه در قم برگزار گردد و از آنجا كه دو همايش مشابه درهمين موضوع ولي به صورت محدودتر در مصر و پاكستان برگزار شده بود، مقرر گرديد همايش مذكور به منظور جبران كاستي هاي آن دو همايش با انجام زمينه هاي كارشناسي و تعريف دقيق نتايج علمي گسترده كار و مقتضيات يك همايش بين المللي تدابير لازم به عمل آيد
بر اين اساس اهداف ذيل به عنوان اهداف راهبردي همايش در نظر گرفته شد :
1- مشاركت جويي از صاحبنظران و پژوهشگران جهت تدوين و تاليف مقالات و ارائه نظرات در زمينه مسائل اسلام و حقوق بشردوستانه بين المللي به منظور توسعه آشنايي و آگاهي صاحبنظران و دانش پژوهان با مفاهيم حقوق بشردوستانه و ارتباط وثيق آن ها با مفاهيم دینی.
2- ظرفيت شناسي سازمان هاي آموزشي و پژوهشي در دانشگاه و حوزه، به منظور مشاركت جويي ايشان جهت انجام فعاليت هاي متناسب.
3- شناسايي و جمع آوري منابع علمي در معارف اسلامي كه مي توان آموزه هاي ديني متناسب با حقوق بشردوستانه را در ميان آن ها يافت و تشكيل بانك اطلاعات.
4-تبديل ظرفيتهاي با القوه به فعل با استفاده ازظرفيتهاي علمي وعملي اسلام درمباحث بشردوستانه
5-شناسايي وشناخت چالشها وموانع موجود فراروي فعاليتها واهداف بشردوستانه
بر اساس اهداف كلان پنج گانه فوق فعاليت هاي ذيل جهت برگزاري همايش مورد پيگيري قرار گرفت :
1-زمينه سازي علمي ازطريق ملاقات با شخصيتهاي تاثيرگزارمانند مراجع تقليد، علما، مراكز علمي حوزوي براي جلب نظر آنان به همكاري –تشريح اهداف وبرنامه ها –تبيين موضوع ومفهوم حقوق بشردوستانه وبيان تفاوتهاي آن باحقوق بشر
2-شناسايي وانتخاب شركاي همايش كه نهادهايي مانند هلال احمر، دانشگاه مفيد، راديومعارف، حوزه علميه قم ،پژوهشگاه علوم وفرهنگ اسلامي،مجمع جهاني اهل بيت،مجمع تقريب مذاهب اسلامي،مركزجهاني. علوم اسلامي،دفترمطالعات سياسي وبين المللي وزارت امورخارجه وسازمان فرهنگ وارتباطات اسلامي به عنوان نهاد همكار جهت مشاركت دربرگزاري همايش همكاري كردند.
3- اقدام به تاسيس دبيرخانه همايش اسلام وحقوق بشردوستانه براي هماهنگ نمودن امورهمايش بانهادهاي همكار واشخاص مرتبط وپي گيري امورجهت برگزاري همايش.
4-تشكيل شوراي عالي همايش كه اين شورا متشكل ازآيت الله هادوي تهراني، آيت الله اراكي مرحوم دكتر قربان نيا استاد دانشگاه مفيد ،دكتر ابراهيمي استاد دانشگاه شهيدبهشتي، حجت الاسلام والمسلمين دكتر ديبا ، حجت الاسلام والمسلمين مبلغي رييس وقت پژوهشگاه علوم وفرهنگ اسلامي،وآقاي دستغيب مشاور اسلامي صليب سرخ.
5-فضاسازي عمومي براي ايجاد زمينه لازم براي همايش كه جهت انجام اين مهم ارتباط گسترده اي بامراكز وشخصيتها صورت گرفت ودرهمين راستا خبرنامه هايي باموضوع اسلام وحقوق بشردوستانه كه محتواي اين خبرنامه ها مصاحبه ها ومطالب علمي با موضوع حقوق بشردوستانه جهت آشنايي بيشتر بااين حقوق بود انتشار يافت ودرادامه اين روند چند كارگاه ونشست تخصصي علمي با حضور اساتيد ومحققان حقوق برگزار شد.
6-تشكيل هيا ت علمي نظارت برمقالات وجهت گيريهاي علمي وموضوع شناسي كه سعي شد ازاساتيد مطرح حقوق بين الملل مانندآيت الله محقق داماد،دكتر ابراهيمي، دكترميرمحمدي،دكترقربان نيا،دكتر حسيني واساتيد مجرب ديگراستفاده شود كه اين گروه تك تك مقالات رامورد ارزيابي وكارشناسي قراردادند.
7- فرا خوان عمومي براي ارائه مقالات درموضوعات تعيين شده درقالب چهارمحور اساسي
1-مباني نظري حقوق بشردوستانه ومقايسه آن باحقوق بشر وحقوق توسل به زور
2-اصول وقواعدبنيادين حقوق بشردوستانه دراسلام
3-حقوق قربانيان درگيريهاي مسلحانه دراسلام وراههاي حمايت ازآنها
4-چالشهاي جديدوحقوق بشردوستانه
8- شناسايي اساتيد وشخصيتهاي حقوقي صاحب نظردرداخل وخارج ازكشور وارتباط با آنان ودعوت ازآنان براي شركت در همايش
9- برگزاري جلسات مقدماتي با مراجع تقليد و صاحبنظران حوزه علميه قم جهت ارائه توضيحات در مورد مسائل حقوق بشردوستانه و مشاركت جويي از ايشان به منظور توسعه اهداف علمي و عملي مشترك اسلام وحقوق بشر دوستانه بين المللي.
ب –برگزاري همايش منطقه اي اسلام و حقوق بشردوستانه بين المللي در قم
روزهاي هشتم ونهم آذرماه هشتادو پنج مطابق بانوامبر2006 در تالار علامه مجلسي مؤسسه علمی فرهنگي دارالحديث قم برگزار گرديد.
در اين همايش 2 روزه علاوه بر حضور عده زيادي از محققان داخلي، انديشمنداني نيز از کشورهاي عراق، لبنان ، سوريه ، عربستان ، قطر ، کويت ،بحرين ، پاکستان، افغانستان و … حضور داشتند.همچنين آقاي علامه دكتر احمد بدرالدين حسون مفتي اعظم كشور سوريه به همراه جناب آقاي حامد حسن سفير محترم سوريه در كشورمان شركت داشتند حضور چهره هاي شاخص علمي و سياسي چون حضرات آيات اميني ،امام جمعه محترم و عضو جامعه مدرسين حوزه علميه قم،آيت الله شيرازي از مشهد مقدّس ، سيد محمد باقر مهري نماينده مقام معظم رهبري در کويت ، عميد زنجاني رئيس دانشگاه تهران ، محقق داماد ، دري نجف آبادي دادستان محترم کل کشور، هادوي تهراني ، شيخ محمد سند ، همچنين حجج اسلام سيد باقر گلپايگاني،سيد عمار حکيم فرزند و نماينده سيد عبدالعزيز حکيم رئيس مجلس اعلي عراق،سيد محمد بحرالعلوم عضو شوراي عالي دولت عراق،سيد شاکر سيد هاشم ، شيخ حسن صفار روحاني برجسته عربستان ، شيخ کاظم عمري، شيخ علي کوراني، شيخ علي خازم عضو تجمع علماء المسلمين لبنان و… ، همچنين دکتر خاتمي رياست محترم جميت هلال احمر جمهوري اسلامي ، دکتر کنعاني رئيس دبيرخانه کميته ملي حقوق بشردوستانه ، مرحوم دکتر قربان نيا ، دکتر مصطفي محقق ، دکتر مير محمدي ، دکتر ضيائي بيگدلي ، دکتر وکيل، دکتر ضيائي فر و … نيز آقايان اولويه ودوو معاونت کميته بين المللي صليب سرخ ، پيتر جي اشتوکر رئيس دفتر نمايندگي کميته بين المللي صليب سرخ در جمهوري اسلامي ، توني فانر و عامر الزمالي ، از کميته بين المللي صليب سرخ بر شکوه و عظمت اين همايش افزود.
سخنرانان در اين همايش به ارائه مقالات و طرح ديدگاههاي اسلام و مکتب اهل بيت عليهم السلام در زمينه حقوق بشردوستانه پرداختند.
از تعداد بالغ بر 110 مقاله رسيده به دبيرخانه همايش درمحورهاي چهارگانه45 مقاله توسط هيئت علمي تأييدشد که از ميان مقالات تأييد شده، 20 مقاله در دو روز همايش ارائه گرديد .
ج- مرحله بعدازهمايش
همايش منطقه اي اسلام وحقوق بشردوستانه بين المللي كه درنوع خود بي سابقه بود وبراي اولين بار برگزار شد فصل جديدي رادراين راستا گشود وانعكاس مثبت وگسترده اي درحوزه علميه ومجامع ومراكز علمي وبطور كلي درسطح ملي ومنطقه اي داشت وبستر مناسب وفضاي مساعدي رابراي بهره برداري وبرداشت وانرژي وپتانسيل لازم رابراي حركت به جلو وپيشبرداهداف آتي فراهم نمود براي بي نتيجه نماندن كار تصميم براين شد كه حركت ادامه واستمراريابد اما درمسيري متناسب بافضاي بوجود آمده واين مهم تغييراتي رادراستراتژي وساختار بوجودآمده مي طلبيد لذاتصميم گرفته شد دبيرخانه بانام وساختاري جديد وسازماندهي متفاوت به نام مرکز مطالعات تطبیقی اسلام وحقوق بشردوستانه بین المللی به كارخود ادامه دهد.
1-وظايف واهدافي كه دراين مرحله تعيين شدعبارتنداز:
1-ارتباط و تعامل گسترده با علما و انديشمندان , مراجع عظام تقليد و شخصيت هاي برجسته فقهي حقوقي براي پي گيري نتايج علمي حاصل شده ازهمايش
2-ارتباط با مراكز فرهنگي علمي و پژوهشي
مرکز با هدف تعميق تحقيقات و ارتقاء‌كيفي سطح علمي همايش و مشاركت پژوهشي و همكاري علمي با موسسات و نهادهاي فرهنگي و پژوهشي حوزوي و دانشگاهي، ارتباط و تعامل سازنده‌اي را پايه ريزي و برقرار نموده كه اين همكاري ها همچنان ادامه دارد.
3-تشكيل نشست شوراي علمي راهبردي مرکز مطالعات
اين نشست با هدف بحث و بررسي پيرامون سياست‌هاي كلي مرکز و تدوين برنامه‌هاي راهبردي و نظارت برحسن اجراي اين برنامه‌ها هر سه ماه يكبار تشكيل مي‌گردد. اعضاي اين شورا را آيت الله مهدي هادوي تهراني به عنوان رييس شوراي علمي- حجج اسلام مبلغي-حقاني-ابراهيمي –براتي-ديبا-محقق داماد-دكترقربان نيا-آقاي دستغيب به عنوان اعضا ونماينده برخي نهادهاي همكار تشكيل مي دهند
4-برگزاري گارگاهها و نشست‌هاي علمي
اين كارگاه‌هاي علمي آموزشي به صورت متناوب و با هدف ايجاد فضاي مطلوب براي بحث و بررسي موضوعات مورد اهتمام و به منظور پرورش محتوايي مطالعات و تحقيقات تطبيقي در رابطه با اسلام وحقوق بشر دوستانه بين‌المللي برگزار مي‌گردد.
5-انتشار فصلنامه اسلام و حقوق بشر دوستانه بين المللي
باهدف اطلاع رساني و ايجاد ارتباط مناسب و مطلوب با مخاطبان،مقررشد مرکز اقدام به انتشار فصلنامه‌اي تخصصي درزمينه مسائل اسلام وحقوق بشردوستانه بين المللي نمايد
6-تشكيل دوره‌هاي آموزشي تخصصي با موضوع مطالعات تطبيقي اسلام وحقوق بشر دوستانه
در نظر است دوره‌هايي تحت اين عنوان به منظور شناخت بيشتر طلاب علوم ديني با اين موضوع جهت مهيا نمودن بستر لازم براي مطالعات تطبيقي در حوزه علميه توسط دبيرخانه برگزار گردد
7-فعال سازي مراكز ومجامع آموزشي،پژوهشي، حوزوي ودانشگاهي وايجاد انگيزه جهت انجام تحقيقات تحقيقات درحوزه حقوق بشردوستانه، كه اكنون اين مهم به صورت نسبي تحقق يافته ومباحث حقوق بشردوستانه كه پيش ازاين نامي ناآشناونظامي ناشناخته بوداينك به عنوان موضوع پژوهشي ازسوي مراكز علمي برگزيده شده است((به عنوان مثال در گذشته اگر در فضاي اينترنت درمورد حقوق بشردوستانه جستجو مي كرديد صفحات محدودي پيدا مي شد ولي امروز چندين هزار مطلب وآدرس در دسترس كاربران قرار مي گيرد)) و درحال حاضر مراكزي به صورت تخصصي به موضوع حقوق بشردوستانه پرداخته اندكه مي توان به عنوان مثال به پژوهشكده باقرالعلوم،مركزتخصصي حقوق وقضاي اسلامي، ،موسسه آينده روشن،دانشگاه قم دانشگاه مفيد ، مركز تحقيقات فقهي قوه قضائيه ومراكزديگري در قم وسراسر كشوراشاره کرد.
فعاليتهاي علمي مرکز درراستاي اهداف تعيين شده بدين شرح ميباشد
1-ارتباط مستمربامراكز وشخصيتهاي علمي ودانشگاهي كه اين نوع ارتباطات مرکز رابه مركزي جهت تحقيقات حقوق بشردوستانه تبديل كرده است وروزانه اشخاصي ازحوزه و دانشگاه جهت انجام تحقيقات ونگارش پايان نامه هاي خود مراجعه مي كنند كه دراين راستا چندين پايان نامه تدوين شده است
2-برگزاري كارگاه هاي تخصصي حقوق بشردوستانه يكي ديگر ازمواردي است كه دردستور كارمرکزمطالعات قراردارد بعد ازبرگزاري همايش تاكنون مي توان به 3 همایش درسطح بین المللی وملی در مورد مسائل اسلام وحقوق بشردوستانه بین المللی درقم ومشهد مقدس وبرگزاري بالغ بر12 کارگاه و نشست تخصصي حقوق بشردوستانه با موضوعات مختلف اشاره كرد.
3-انتشارات علمي مرکز كه مي توان به انتشار فصلنامه هايي باموضوعات علمي وتخصصي حقوق بشردوستانه اشاره نمود كه درحال حاضر فصلنامه شماره ده آن منتشرشده است و همچنين چاپ بالغ بر 25 کتاب دراين زمينه مانند کتاب دانش نامه اسلام وحقوق بشردوستانه،مجموعه مصاحبه ها،كتاب مجموعه مقالات فارسي، كتاب مجموعه مقالات عربي ،چاپ اولين كتاب مرجع حقوق بشر دوستانه باعنوان اشخاص مورد حمايت درمخاصمات مسلحانه و جلد دوم اين كتاب به عنوان محيط زيست اموال اماكن به همراه نرم افزاراين كتابها وهمچنین جلد سوم آن باعنوان تسليحات كشتارجمعي ازدیدگاه اسلام وحقوق بشردوستانه بین المللی ،ویرایش وتجدید چاپ این سه جلد توسط انتشارات میزان،ترجمه وچاپ هفت جلد کتاب با هزینه مرکز وهمکاری مرکز الحضاره بیروت، تالیف کتاب محیط زیست ،کتاب آب وکتاب حقوق اسیران در مخاصمات مسلحانه توسط اساتید دانشگاه قم وچند کتاب دردست تحقیق دیگر
4-سايت مرکز كه باموضوعات مختلفي مانند مقالات ،اخبار، مصاحبه ها وموارد علمي ديگر در دنياي مجازي دراختيار كاربران فضای مجازی قرار گرفته است
5-تاسيس كتابخانه كه اكنون بادارا بودن بيش ازسه هزار جلد كتاب علمي وتخصصي و همچنين دربخش ديجيتال نرم افزارهاي علوم اسلامي دائر مي باشدكه توانسته است ضمن ايجاد فضايي علمي درمرکز، منبع مفيدي براي محققين ،طلاب ودانشجويان باشد.
مرکز مطالعات تطبیقی اسلام وحقوق بشردوستانه بین المللی
