حقوق بشردوستانه در روایات

 

2 ـ قال الصادق عليه السلام : ان رسول ا… صلي ا… عليه وآله وسلم  نهي عن قتل النساء و الولدان ج 19/ص 178

 

امام صادق عليه السلام فرمودند :‌

 

پيامبر صلي ا… عليه و آله و سلم از مبارزه با زنان و كودكان منع فرمودند . بحار ج 19/ص178

 

 

3 ـ قال الصادق عليه السلام : عن النبي صلي ا… عليه و آله وسلم : لا تغدروا و لا تغلوا و لاتمثلوا و لا تقتلوا وليدا و لا متبتلاً في شاهق و لا تعقروا من البهائمج19/ص179

 

امام صادق عليه السلام فرمودند:

 

پيامبر صلي ا… عليه و آله و سلم مي فرمود : مكر نكنيد و فريب نزنيد و با جسد دشمن مثله ( بريدن اعضاء ) نكنيد و كودك را نكشيد و كسي كه به بلندي پناه برده و مخفي شده را رها كنيد و حيوانات را پي نكنيد بحار ج 19/ص179

 

 

4 ـ عن الصادق عليه السلام  ما بيت رسول ا… صلي ا… عليه و آله وسلم عدواً قط ج 19/ص178

 

امام صادق عليه السلام فرمودند:

 

رسول خدا صلي ا… عليه و آله و سلم هيچگاه شبانه به دشمن حمله نكرد. بحارج19/ص178

 

 

5 ـ عن أبي جعفر عليه السلام أ‌ن ثمامة بن أثال أسر و أتي الي النّبي فقال صلي ا… عليه وآله وسلم اني مخيرك واحدة من ثلاث أقتلك أو افاديك أو أمّن عليك قال اذا تجدني شاكرا قال صلي ا… عليه و آله وسلم فاني قد مننت عليك. بحار 19/176

 

امام باقر عليه السلام فرمودند:

 

مردي به نام ثمامه بن اثال اسير شد و به محضر پيامبر صلي ا… عليه و آله و سلم برده شد . حضرت به او فرمودند من تو را بين سه چيز مخير مي كنم يا كشته شوي يا فديه دهي و آزاد گردي و يا منت گذارم و آزاد گردي ؟

 

ثمامه پاسخ گفت : در اين صورت من سپاس گذار تو خواهم بود حضرت فرمودند: پس تو را آزاد كردم .

 

 

6 ـ إن أباعزّة أسر يوم بدر فشكي الي رسول ا… صلي ا… عليه و آله وسلم الفقر و كثرة العيال فأطلقه النّبي صلي ا… عليه و آله وسلم . بحار 20/144

 

ابو عزه در جنگ بدر بدست مسلمانان اسير شد . چون بمحضر پيامبر اسلام صلي ا… عليه و آله وسلم حاضر شد  عرض حال كرده و از فقر و ناتواني در اداره ي خانواده اش اظهار نگراني كرد .

 

حضرت او را آزاد فرمود .

 

 

 

7 ـ عن الصادق عليه السلام نزل رسول ا… صلي ا… عليه وآله وسلم في غزوة ذات الرقاع تحت شجرة فراه غورث و ذهب اليه بسيفه و قال من ينجيك مني يا محمد فقال صلي ا… عليه و آله وسلم ربي و ربك فسقط علي ظهره فقام اليه رسول ا… صلي ا… عليه وآله وسلم و قال من ينجيك مني يا غورث فقال جودك و كرمك يا محمد فتركه فقال غورث وا… لأنت خير مني و اكرم. بحار . 20/179

 

امام جعفر صادق عليه السلام فرمودند :

 

در غزوه ي ذات الرقاع ، نبي اسلام صلي ا… عليه و آله وسلم زير درختي نشسته بودند . غورث چون نگاهش به حضرت افتاد كه تنها در گوشه اي نشسته بود با شمشير كشيده به سوي حضرت رفت و گفت : چه كسي الان تو را  از من نجات مي دهد اي محمد ( صلي ا… عليه و آله و سلم ) حضرت فرمودند: خداي من و تو .

 

در اين هنگام غورث به زمين افتاد حضرت شمشير او را گرفته و فرمود چه كسي تو را از من نجات مي دهد ؟

 

غورث پاسخ داد جود و كرم تو, حضرت او را رها كرد . غورث گفت : به خدا قسم كه از من بهتر و كريم تر هستي .

 

 

8 ـ كان رسول ا… صلي ا… عليه و آله وسلم يقول في اسري يهود يوم الأحزاب : أسقوهم العذب و أطعموهم الطّيب و أحسنوا إسارهم. بحار 20/238

 

پيامبر اسلام صلي ا… عليه و آله و سلم پس از پايان جنگ احزاب و اسارت يهوديان به دست مسلمانان ، فرمود :

 

به اسيران خود آب شيرين و گوارا بنوشانيد و از غذاي نيكو و لذيذ به آنان بخورانيد و اسارتشان را نيكو بداريد .

 

 

9 ـ أتي اميرالمؤمنين رسول ا… صلي ا… عليه و آله وسلم بجويرية في غزوة بني المصطلق فجاء ابوها الي النبي صلي ا… عليه و آله وسلم و قال ان ابنتي لا تسبي لانها امراة كريمه فقال اذهب فخيرها فقالت اخترت ا… و رسوله  فأعتقها رسول ا… صلي ا… عليه وآله وسلم . بحار 20/290

 

حضرت امير المؤمنين عليه السلام در غزوه ي بني المصطلق كنيزي را كه اسير شده بود به محضر پيامبر صلي ا… عليه و آله حاضر كرد . پدر آن كنيز عرضه داشت كه دختر من زني محترمه بوده و نبايد اسير شود و او را به ما واگذار كنيد .

 

پيامبر بزرگوار  اسلام صلي ا… عليه و آله وسلم فرمودند :

 

اين زن ، خود ، مخير است كه انتخاب كند . در اين حال آن زن گفت من خدا و پيامبرش را انتخاب مي كنم .

 

پيامبر صلي ا… عليه و آله و سلم نيز او را آزاد كرد .

 

 

10 ـ قال الصادق عليه السلام : ان رسول ا… صلي ا… عليه و آله و سلم نهي عن قتل النساء و الولدان في دار الحرب الا ان يقاتلن فان قاتلن ايضاً فامسك عنها ما امكنك . بحار ج 19 ص 178 . كافي ج 1 ص 335

 

امام صادق عليه السلام فرمودند :

 

رسول اسلام صلي ا… عليه و آله و سلم از قتل زنان و كودكان در ميدان جنگ منع فرمودند مگر در موردي كه اقدام به مبارزه نمايند كه در اين صورت باز تا جايي كه برايت امكان دارد از جنگيدن با آنان پرهيز نما .

 

 

11 ـ تهذيب الاحكام عن عباد بن صحيب قال سمعت ابا عبدا… بقول ما بيت رسول ا… صل ا… عليه و آله عدواً قط ليلاً

 

امام صادق مي‌فرمايد رسول خدا صلي ا… عليه و آله هرگز به دشمن شبيخون نزده است.

 

 

12 ـ استوصوا بهم خيراً.

 

رسول خدا وصيت مي‌كرد در حق اسيران رفتار خير را.

 

 

13 ـ دعائم الاسلام عن النبي صلي ا… عليه و آله قال ليس علي العبيد جهاد ما استغني عنهم و لا علي النساء جهاد و لا علي من لم يبلغ الحلم.

 

رسول خدا صلي ا… عليه و آله فرموده است بر بردگان جهاد واجب نيست تا هنگامي كه از آنها بي نيازي حاصل شود (كنايه از آزادي) و نيز بر زنان جهاد واجب نيست و بر كودكان جهاد واجب نيست تا زماني كه به حد حلم (تكليف) نرسند.

 

 

14 ـ تهذيب الاحكام عن ابي حمزه الثمالي عن ابي عبدا… قال كان رسول ا… صلي ا… عليه و آله اذا اراد ان يبعث سرية دعاهم فاجلهم بين يديه يقول سيروا باسم ا… و با… و في سبيل ا… و علي مله رسول ا… صلي ا… عليه و آله …… و لا تقتلوا صبياً. تهذيب الاحكام, ج 6, ص 138, ح 231

 

امام صادق عليه السلام فرموده است رسول خدا صلي ا… عليه و آله هر گاه مي‌خواست گروهي را جهت جنگ بفرستد آنها را مي‌طلبيد و كنار خودش مي‌نشاند و به آنها سفارش مي‌كرد با نام خدا و به كمك خدا و به قصد تحصيل رضاي خدا و بر اساس روش رسول خدا صلي ا… عليه و آله حركت كنيد …… و هيچ كودكي را نكشيد.

 

 

15 ـ دعائم الاسلام روينا عن علي عليه السلام انه قال رسول ا… صلي ا… عليه و آله بوم بدر من استطعتم ان تأسروه من بني عبدالمطلب فلا تقتلوه فانهم انما اخرجوا كرهاً. دعائم الاسلام, ج 1, ص 371

 

رسول خدا صلي ا… عليه و آله در جنگ بدر فرمود هر كس توان به اسارت در آوردن فرزندان عبدالمطلب را پيدا كرد آنها را نكشد زيرا آنان با اكراه به جنگ آورده شده‌اند.

 

 

16 ـ در وصاياي رسول خدا صلي ا… عليه و آله آمده است: و لا تقتلوا متبتلاً في شاهق.

 

كسي را كه به گوشه‌اي يا بلندي پناه گرفته، مكشيد.

 

 

17 ـ كان عهد صلي ا… عليه و آله أمرائه في فتح مكه ان لا يقاتلوا الا من قاتلهم. البدايه و النهايه, ج 4, ص 297

 

رسول خدا صلي ا… عليه و آله در فتح مكه به فرماندهان جنگ توصيه مي‌كرد جز كساني را كه در جنگ با آنها مقاتله كرده‌اند هيچ كس را نكشند.

 

 

18 ـ رسول خدا صلي ا… عليه و آله خطاب به فرماندهان جنگ فرموده است: و لا تقتلن امرأه و لا عسيفاً. السنن الكبري, ج 9, ص 82 و 91 و سنن ابن سعد, ج 2, ص 238

 

حق نداريد زنان و كساني كه در جنگ اجير شده بكشيد.

 

 

19 ـ از رسول خدا صلي ا… عليه و آله گزارش شده است: نهي عن قتل الوصفاء و العسفاء. السنن الكبري, ج 9, ص 91 و ابن ابي شيبه, ج 12, ص 381

 

رسول خدا از كشتن كنيزان و اجيران جنگي نهي كرده است.

 

 

20 ـ رسول خدا صلي ا… عليه و آله در مورد شخصي كه كشتن او واجب و لازم بود فرموده است: … ان اخذتم فلاناً فاقتلوه و لا تحرقوه فانه لا يعذب بالنار الا رب النار. سنن سعيد بن منصور, ج 2, ص 243, و سنن الكبري, ج 9, ص 72

 

اگر به فلاني (شخصي واجب القتل) دست پيدا كرديد او را بكشيد و حق نداريد او را بسوزانيد كسي حق عذاب با آتش را ندارد مگر خالق آتش.

 

 

21 ـ قال رسول ا… صلي ا… عليه و آله كلام لريوحي اصحابه في الجهاد … اغزوا و لا تفلوا. جامع الاحاديث الشيعه, ج 13, ص 116 و كنز العمال, ج 4, ص 304 و 233

 

رسول خدا صلي ا… عليه وآله در سخني كه يارانش در جنگ توصيه مي‌كرد فرمود, بجنگيد ولي كسي را خفه نكنيد.

 

 

22 ـ امر صلي ا… عليه و آله ان يحسنوا القتله فقال اذا قتلتم فاحسنوا القتله. سنن الكبري, ج 9, ص 28 و بحار الانوار, ج 65, ص 337 و كنز العمال, ج 6, ص 137

 

رسول خدا صلي ا… عليه و آله دستور داده است عمل كشتن را نيكو انجام دهيد (هرگاه مجبور به كشتن شديد)

 

مقصود از كشتن نيكو در روايات ديگر معنا شده است يعني هر گونه كاري كه در سرعت و راحت تر كشته شدن نقش دارد احسان در قتل است.

 

 

23 ـ دعائم الاسلام عن علي عليه السلام ان رسول ا… صلي ا… عليه و آله نهي عن قطع الشجر المثمر او حرقه. دعائم الاسلام, ج 1, ص 371

 

رسول خدا صلي ا… عليه و آله از قطع درختان ميوه و يا سوزاندن آنها نهي كرده است.

 

 

24 ـ و لا تحرقوا زرعاً. رجوع شود به منابع وسايل كتاب جهاد / رضا كاملي ص 79 ابن شيبه ج 12 ص 458 و 328 و 337 و 362 معجم صفي ج 1 ص 45 و 123 كنز العمال ج 4 ص 233 و 303 و 304 مسند احمد ج 1 ص 300 و ج 4 ص 240.

 

زراعتها را آتش نزنيد.

 

 

25 ـ و لا تهد من بناء. رجوع شود به منابع وسايل كتاب جهاد / رضا كاملي ص 79 ابن شيبه ج 12 ص 458 و 328 و 337 و 362 معجم صفي ج 1 ص 45 و 123 كنز العمال ج 4 ص 233 و 303 و 304 مسند احمد ج 1 ص 300 و ج 4 ص 240

 

نبايد ساختمانها را منهدم و خراب كنيد.

 

 

26 ـ و لا تجمعوا عليهم حر هذا اليوم و حر السلام اقيلوهم حتي يبردوا. بحار الانوار, ج 65, ص 65 و سنن الكبري, ج 18, ص 14

 

راضي نشويد (اسيران بني قريظه) گرماي روز و سلاح را بچشند اجازه بدهيد آنها بخوابند تا اينكه گرماي آفتاب و سلاح از تن آنها خارج شود.

 

 

27 ـ ان رسول ا… صلي ا… عليه و آله مربام ضميره و هي تبكي فقال ما يبكيك أجائعة انت أم عاريه انت فقالت يا رسول ا… فرق بيني و بين ابني فقال رسول ا… صلي ا… عليه و آله لا يفرق بين والده و ولدها ثم أرسل الي الذي عنده ضميره فدعاه فابتاعه منه. سنن الكبري, ج 9, ص 26 و اسد الغايه, ج 3, ص 47

 

همانا رسول خدا صلي ا… عليه و آله بر مادر ضميره گذر كرد در حالي كه گريه مي‌كرد حضرت پرسيد چرا گريه مي‌كني آيا گرسنه‌اي يا برهنه‌اي مادر ضميره عرض كرد اي رسول خدا ميان من و فرزندم ضميره جدايي افتاده است رسول خدا فرمود نبايد ميان مادر و فرزند جدايي بيفتد. سپس شخصي را در پي كسي كه ضميره پيش او بود فرستاد و از او ضميره را خريداري كرد.

 

 

28 ـ و اتي باساري و ثبت انهم اصيبوا قبل الدعوه فأمر بردهم. حياه الهمابه, ص 89

 

اسيراني را پيش رسول خدا صلي ا… عليه و آله آوردند كه ثابت شد قبل از دعوت به اسير شده‌اند حضرت دستور آزادي آنها را داد.

 

 

29 ـ كان رسول ا… صلي ا… عليه و آله اذا دخل شهر رمضان اطلق كل اسير.

 

رسول خدا با حلول شهر رمضان تمامي اسيران جنگي را آزاد مي‌كرد.

 

 

30 ـ من صلي ا… عليه و آله علي اساري بدروهم سبعون نفر فاطلق جمعا بلا مداء و جمعا بشرط ان يعلم كل واحد عشره من شباب المسلمين الكتابه ……سنن ابي داود, ج 12, ص 11 و يستدرك حاكم, ج 3, ص 203

 

رسول خدا صلي ا… عليه و آله بر اسيران جنگ بدر منت گذاشت همه آنها را كه هفتاد نفر بودند بدون فديه گرفتن به شرط اينكه هر يك از آنها ده مسلمان جوان را نوشتن ياد بدهد آزاد كرد.

 

 

31 ـ من رسول ا… صلي ا… عليه و آله علي اهل مكه فلم يقتلهم و لم يشرقهم فقال اذهبوا انتم الطلقاء. طبري, ج 3, ص 61

 

رسول خدا بر مردم مكه منت گذاشت هيچ يك از آنها را نكشت و نه اسير كرد بلكه فرمود برويد شما همگي آزاد هستيد.

 

 

 

 

 

 

 

رعايت حقوق بشردوستانه:

 

برخورد با اسير در سنت رسول خدا (صلي ا… عليه و آله و سلم)

 

 

 

 

 

1 ـ كان رسول ا… صلي ا… عليه و آله إذا دخل شهر رمضان أطلق كل أسير

 

پيامبر اسلام صلي ا… عليه و آله و سلم، هرگاه ماه رمضان داخل مي‌شد، تمام اسيران را آزاد مي‌فرمودند./ أمالي شيخ صدوق/ ص 36 ـ بحارالانوار/ ج 96/ ص 363/ ح 32

 

 

2 ـ فأمر رسول ا… صلي ا… عليه و آله بالكف و نادي أن لا يقتل أسير من القوم و كان ابن الأكوع عيناً فأسر يوم حنين فمّر به عمر بن الخطاب فلما رأه اقبل علي رجل من الأنصار

 

فقال: ها هو أسير فاقتله و بلغ ذلك النبي صلي ا… عليه و آله فكره ذلك و قال ألم امركم ان لا تقتلوا أسيراً

 

در جنگ حنين، زماني كه مسلمانان پيروز شدند و دشمنان گريختند، پيامبر اسلام صلي ا… عليه و آله دستور دادند كه جنگ متوقف شود و هيچ اسيري كشته نشود. ابن الاكوع كه جاسوس دشمن بود در ميان اسيران حضور داشت. چون عمر او را ديد به يكي از انصار گفت: او جاسوس بوده و بايد كشته شود و آن مرد انصاري، ابن اكوع را كشت. چون اين خبر به پيامبر اسلام صلي ا… عليه و آله رسيد، ناراحت شدند و فرمودند: مگر نگفته بودم اسير كشته نشود؟/ارشاد شيخ مفيد/ص 71 و 76 ـ بحارالانوار/ ج 21/ ص 158

 

 

3 ـ قال رسول ا… صلي ا… عليه و آله أفضل الصدقة اللسان. قيل يا رسول ا… و ما صدقة اللسان؟ قال الشفاعة تفكّ بها الأسير

 

پيامبر اسلام صلي ا… عليه و آله فرمودند: بالاترين صدقه‌ها، صدقه زبان است. گفته شد: صدقه زبان چيست؟ فرمود: آنكه واسطه شوي تا اسيري آزاد شود./بحارالانوار/ ج 76 / ص 44

 

حقوق غيرنظاميان (حقوق زنان در جنگ)

 

 

4 ـ در منابع اهل سنت آمده:

 

در جنگ حنين، پيامبر اسلام صلي ا… عليه و آله، زني را ديدند كه كشته شده بود.

 

 

فرمودند: چه كسي اين زن را كشته؟ گفتند: خالد بن وليد. حضرت فرمودند: به او بگوييد رسول ا… از قتل زنان و كودكان منع كرده است./ الكاهل ابن اثير/ ج 2 / ص 265 /  باب غزوه حنين

 

حقوق پيام رسانان و گروگان گرفته شدگان

 

 

5 ـ عن الباقر عليه السلام قال قال رسول ا… صلي ا… عليه و آله: لا يقتل الرّسل و لا الرهن

 

امام باقر عليه السلام فرمودند: رسول خدا صلي ا… عليه و آله فرمودند: پيام رسانان و گرو گرفته شدگان، نبايد كشته شوند./ قرب الأسناد / ص 62 ـ بحارالانوار/ ج 100 / ص 31 / ح 2

 

 

 

 

 

 

 

حقوق بشردوستانه اسلامي در

 

سيره نظري و عملي اهل بيت (عليهم السلام)

 

 

 

سيره نظري اميرالمؤمنين (عليه السلام)

 

 

 

1 ـ لا تتبعوا مدبرا ولا تجهزوا علي جرحي و من أغلق بابه فهو آمن / بحار الانوارج 100 /ص27 ح34

 

هرگاه كسي از دشمن پا به فرار گذاشت او را دنبال نكنيد و بر مجروح حمله مبريد و هر آنكس كه درب جنگيدن را بست در امان است.

 

 

2 ـ لا تقاتلوا القوم حتي يبدؤكم و اذا قاتلتموهم فلا تجهزوا علي جريح فاذا هزمتموهم فلا تتبعوا مدبرا و لا تكشفوا عورة ولا تمثلوا بقتيل و اذا وصلتم الي رحال القوم فلا تهتكوا ستراً و لا تدخلوا داراً و لا تأخذوا من اموالهم شيئاً و لاتهيجوا امراة باذي و ان شتمن اعراضكم و سببن امرائكم و صلحائكم  / ج 32/ص213

 

با لشكر دشمن ابتدا به مقاتله ننماييد تا آنكه آنان آغاز گر جنگ باشند و در صورتي كه كار به جنگ انجاميد به مجروح هجوم نبريد و اگر دشمن ، فرار ، اختيار كرد آنان را دنبال نكنيد و بدن كسي را برهنه نسازيد و كشته دشمن را مثله (بريدن اعضاء) ننماييد و هرگاه به اندرون دشمن راه يافتيد پرده دري نكنيد و داخل خانه‌ها نگرديد و از اموالشان برنداريد و زنان را اذيت نكنيد حتي اگر زبان به بدگويي شما بگشايند و به امير شما و بزرگانتان ناسزا گويند.

 

 

 

3 ـ من ألقي سلاحه فهو آمن و من تحيز الي عسكر الامام فهو آمن / ج 41/ ص 145

 

هركس اسلحه بر زمين گذاشت در امان است و هر آنكس كه به لشكر امام پناه بياورد نيز در امان است .

 

 

4 ـ لا تقتلوا الاسراء / ج 52/ص367/ح151

 

اسيران را مكشيد .

 

 

5 ـ من كرم العظماء الرفق بالاسراء / ج 100/449ص

 

مدارا با اسيران از بزرگواري بزرگواران ، است.

 

 

6 ـ نهي رسول ا… صلّي ا… عليه و آله ان يلقي السم في بلاد المشركين / كافي ج1/ص334

 

پيامبر اسلام صلي ا… عليه و آله وسلم از مسموم نمودن شهرهاي دشمن منع مي‌فرمود.

 

 

7 ـ لاتدعون الي مبارزة فان الداعي باغ / ج100/ص39/ح 40

 

هيچ گاه دعوت كننده به مبارزه مباش چه آنكه ، دعوت كننده ، متجاوز است .

 

 

8 ـ لا و ا… لا اكافيهم بمثل فعلهم / ج 41/ص145

 

آنگاه كه لشكر معاويه آب را بر لشكر اميرالمؤمنين عليه السلام بستند و لشكر حضرت در حمله‌اي بر آب مسلط شدند عده‌اي بقصد مقابله به مثل خواستار منع آب بر لشكر معاويه شدند.

 

حضرت فرمودند : نه بخدا قسم ، من با آنان به مثل خودشان عمل نمي كنم.

 

 

9 ـ و قال عليه السلام لا تسبوا لهم ذرية و لا تدففوا علي جريح و لا تتبعوا مدبراً و من اغلق بابه والقي سلاحه فهو آمن سنة يستن بها بعد يومكم هذا ./ تفسير فرات كوفي ص 29 . مستدرك الوسائل 11/54/ح7

 

كودكان را به اسارت مگيريد و بر مجروح ، هجوم مبريد و فرار كننده را دنبال نكنيد و هركس درب بر روي خود بست و سلاح بر زمين نهاد در امان است . اين سنتي است كه پس از امروز بايد عمل شود .

 

 

10 ـ سئل عمار علياً عليه السلام بأي شيئي تسير في هولاء قال عليه السلام بالمن و العفو كما سار النبي صلي ا… عليه وآله وسلم في اهل مكة. / مستدرك 11/57

 

 عمار از حضرت امير عليه السلام پرسيد: با اين اسيران چه مي كني؟

 

حضرت فرمود آنان را آزاد مي سازم هم چونان كه پيامبر صلي ا… عليه و آله وسلم نيز با اهل مكه چنين نمود .

 

 

11 ـ قال امير المؤمنين عليه السلام لولده الحسن عليه السلام: إرفق يا ولدي بأسيرك و ارحمه و أحسن إليه و أشفق عليه  ثم غشي عليه فلما أفاق ناوله الحسن عليه السلام قعباً من لبن و شرب منه قليلاً ثم نحاه عن فمه و قال احملوه الي أسيركم ثم قال عليه السلام : بحقي عليك يا بنّي إلّا ما طيّبتم مطعمه و مشربه و ارفقوا به الي حين موتي و تطعمه مما تأكل و تسقيه مما تشرب حتي تكون اكرم منه . بحار 42/ص 287 ، مستدرك 11/ ص79

 

امير المؤمنين عليه السلام پس از آنكه ضربت خورد و در محراب افتاد ، فرزندش امام حسن عليه السلام ، سر پدر را به زانو گرفت ، حضرت فرمود : پسرم با اسير در دستت مدارا نما و به او رحم كن و او را نيكو بدار و با شفقت و مهرباني با او رفتار كن ، سپس حضرت غش كرد ، پس از ساعتي كه بهوش آمد فرزندش امام حسن عليه السلام ظرفي از شير به پدر

 

تقديم كرد  اميرالمؤمنين چون مقداري از آن شير را نوشيد فرمود اين شير را از براي قاتل من ، كه در دستتان اسير است ببريد.

 

سپس به امام مجتبي عليه السلام رو كرده ، فرمودند :‌ به حقي كه بر تو دارم پسرم ، غذا و نوشيدني اسير در دستت را نيكو بدار, و تا زماني كه زنده ام با او مدار كن ، و از آنچه خود ميخوري به او بخوران ، و از آنچه خود مي آشامي به او بنوشان ، تا اينكه تو بزرگوار تر از او گردي .

 

 

12 ـ لما ضرب ابن ملجم علياً عليه السلام قال اطعموه و اسقوه و أحسنوا أساره . الجعفريات ص53 .مستدرك 11/79

 

چون ابن ملجم ضربت را بر سر اميرالمؤمنين وارد ساخت ، حضرت فرمود : او را غذا دهيد ، و آب بنوشانيد ، و اسارتش را نيكو بداريد .

 

 

13 ـ قال علي عليه السلام : اميرالقوم أضعفهم دابة. جعفريات ص 79

 

امير و سركرده لشكر ، كسي است كه حيوان سواري اش از بقيه ضعيف تر باشد . ( شايد كنايه از اين است كه فرمانده ، نبايد انسان جنگ طلبي باشد )

 

 

14 ـ نهي رسول ا… صلي ا… عليه وآله عن قطع الشجر المثمر أو إحراقه. دعائم الاسلام 1/371

 

رسول اسلام صلي ا… عليه و آله وسلم ، از بريدن درختان ثمر دار و نيز سوزاندن آنان ، منع فرمود .

 

 

15 ـ قال علي عليه السلام : في الدواب و المواشي : و لا تحرق بالنار و لا يعقر فان العقر مثلة . دعائم الاسلام ص 383 . مستدرك 11/ ص 130

 

حيوانات را به آتش مسوزانيد و آنان را پي نكنيد زيرا پي كردن ، نوعي از مثله است .

 

 

16 ـ و لا تقاتلوا القوم حتي يبدأوكم فانكم بحمدا… علي حجه و ترككم اياهم حتي يبدوكم حجه اخري لكم عليهم. جامع الاحاديث الشيعه, ج 13, ص 116 و نهج البلاغه, ص 130.

 

شما آغازگر جنگ با دشمن نباشيد تا اينكه آنان آغازگر باشند زيرا شما برخوردار از حجت هستيد و آغاز نكردن شما تا اينكه آنها شروع كنند حجت ديگري است بر دشمن.

 

 

17 ـ عليك بالتأني في حريك و اياك و العجله. جامع الاحاديث الشيعه, ج 13, ص 116 و نهج البلاغه, ص 130 و حفيني لنصر, ص 162

 

بر تو باد تأني در جنگ و بپرهيز از سرعت در جنگ

 

 

18 ـ اياك و ان تبدأ القوم بقتال

 

بپرهيز از اينكه آغازگر جنگ با دشمن باشي

 

 

 

19 ـ لما سمع قوماً من اصحابه يسبون اهل الشام ايام حربهم بصفين قال اني اكره لكم ان تكونوا سبابين و لكنكم لو وصفتهم اعمالهم و ذكرتم حالهم كان اصوب في القول و أبلغ في العذر و قلتم مكان سبكم اياهم: ا…م احفظ دماءِنا و دماءهم و اصلح ذات بيننا و بينهم و اهدهم في ضلالتهم حتي يعرف الحق من جهله و يرعوي عن البغي و العدوان. نهج البلاغه, ج 9, ص 130

 

علي عليه السلام هنگام جنگ در صفين چون شنيد يارانش اهل شام را ناسزا مي‌گويند فرمود من نمي‌خواهم شما ناسزا بگوييد. ولاكن شما اگر كردار زشت آنها را توصيف و حالت بد آنها را به آنها ياورآوري كنيد به حق نزديكتر و اتمام حجت رساتر است و به جاي ناسزا گفتن بگوييد:

 

خدايا خون ما و آنها را حفظ و ميان ما و آنها صلح برقرار كن و آنها را از گمراهي هدايت كن تا حق را بشناسند و از سركشي و دشمني پرهيز كنند

 

 

 

20 ـ دعائم الاسلام عن علي عليه السلام ان رسول ا… صلي ا… عليه و آله امر باعلان الشعار قبل الحرب و قال ليكن في شعاركم اسم من اسماء ا…. دعائم الاسلام, ج 1, ص 370

 

علي عليه السلام فرموده است رسول خدا صلي ا… عليه و آله پيش از هر جنگي دستور مي‌داد شعار جنگ را اعلان كنيد (و ناگهان هجوم مبريد) و بايد شعار شما يكي از اسمهاي خدا باشد.

 

 

21 ـ حسين بن علوان عن جعفر ابن ابيه قال قال عليه عليه السلام اطعام الاسير و الاحسان اليه حق واجب و ان قتلته من غد. جامع احاديث الشيعه, ج 16, باب 58 از ابواب جهاد العدو, ح 21730

 

علي عليه السلام فرموده كه اطعام دادن و نيكي به اسير حق واجبي است هر چند روز بعد او را بخواهي بكشي.

 

 

22 ـ علي عليه السلام نيز به معقل بن قيس يكي از فرماندهان فرموده است: لا تقاتلن الا من قاتلك. انساب الاشراف, ج 2, ص 479

 

حق كشتن كسي را نداري مگر كسي كه با تو جنگ كرده است.

 

 

23 ـ نهج البلاغه قال امير المؤمنين عليه السلام …… ا… ا… في الجهاد باموالكم و انفسكم و السنتكم في سبيل ا… …… و لا يمثل بالرجل فاني سمعت رسول ا… صلي ا… عليه و آله يقول اياكم و المثله و لو بالكلب العقور.

 

علي عليه السلام فرموده است خدا خدا را در جهاد به اموال و جانها و زبانهايتان در راه خدا در نظر بگيريد …… و نبايد شخصي را مثله كنيد زيرا من شنيدم رسول خدا صلي ا… عليه و آله مي‌فرمود از مثله كردن بپرهيزيد هر چند با سگ گزنده.

 

 

24 ـ سنن الكبري عن علي ابن ابي طالب عليه السلام قال كان نبي ا… صلي ا… عليه و آله اذا بعث جيش من المسلمين الي المشركين قال …… و لاتعقون شجره …… سنن الكبري, ج 9, ص 90

 

علي بن ابي طالب عليه السلام مي‌فرمايد: رسول خدا هميشه به هنگام اعزام لشگري از مسلمانها به سوي مشركان توصيه مي‌فرمود …… و نبايد درختي را قطع كنيد.

 

 

25 ـ خلوا بينهم و بين الماء فان ا… نصركم ببغيهم و ظلمهم. رجوع شود به منابع وسايل كتاب جهاد / رضا كاملي ص 79 ابن شيبه ج 12 ص 458 و 328 و 337 و 362 معجم صفي ج 1 ص 45 و 123 كنز العمال ج 4 ص 233 و 303 و 304 مسند احمد ج 1 ص 300 و ج 4 ص 240

 

ميان لشگر دشمن و آب را رها كنيد زيرا خداوند شما را با سركشي و ظلم دشمن پيروز كرد.

 

 

26 ـ در تاريخ آمده است در عصر خلافت عمر بن خطاب اسيران جنگي ايران پيش وي بردند خليفه تصميم گرفت آنها را در ارتباط نقل و انتقال صاحبان عاجز و ناتوان از راه رفتن و طواف دادن دور خانه به كار بگيرد علي عليه السلام او را از اين كار منع كرد و فرموده است:

 

ان النبي صلي ا… عليه و آله قال اكرموا كريم قوم و ان خالفوكم و هؤلاء الفرس حكماء كرماء فقد القوا الينا السلام و رغبوا في الاسلام فقد اعتقت منهم لوجه ا… حقي و حق بني هاشم.

 

رسول خدا صلي ا… عليه و آله فرموده است بزرگان هر قومي را گرامي بداريد هر چند با شما مخالف باشند و اين اسيران ايراني از حكيمان و بزرگان هستند كه.

 

 

27 ـ حضرت علي عليه السلام در جنگ خوارج چهل مجروح جنگي از افراد دشمن را دستور داد به كوفه بروند و پس از مداوا كردن فرمود: الحقوا باي البلاد شئتم. البلاذري في انساب الاشراف, ج 2, ص 486

 

به هر سرزميني دوست داريد برويد.

 

 

28 ـ علي عليه السلام در جنگ جمل فرموده است: …. و لا تقتلوا اسيرا. تاريخ واسط, ص 165

 

حق نداريد اسيران جنگي را بكشيد.

 

 

29 ـ و لا تتبعوا مدبرا و لا تقتلوا اسيرا و لا تدففوا علي جريح. المبسوط سرخسي, ج 10, ص 126

 

شخصي را كه پا به فرار كرد دنبال نكنيد اسيري را نكشيد و مجروحي را مورد هجمه قرار ندهيد.

 

 

 

 

سيره ی عملي امير المؤمنين علي (عليه السلام )

 

 

 

1 ـ قال الصادق عليه السلام: ان علياً قال: كان لي أن اقتل المولي و اجهز علي الجريح و لكن تركت ذلك ج52/ص353/ح 110

 

امام صادق عليه السلام فرمودند: علي بن ابيطالب عليه السلام مي فرمودند من مي توانستم فرار كننده را دنبال كنم و مجروح را به قتل برسانم اما چنين كاري نكردم .

 

 

2 ـ قال الصادق عليه السلام : ان عليا سار بالمن والكف ج 52/ص353/ح111

 

امام صادق عليه السلام فرمودند : سيره ي عملي علي بن ابيطالب عليه السلام ، آزاد نمودن اسيران بود .

 

 

3 ـ قال علي بن الحسين عليه السلام : ان عليا كتب الي مالك بأن لا يطعن في غير مقبل و لا يقتل مدبرا ولا يجهز علي جريح و من اغلق بابه فهو آمن ج 21/ص 139/ح34

 

امام زين العابدين عليه السلام فرمودند : علي بن ابيطالب عليه اسلام ، به مالك اشتر ، نوشتند

 

با كسي كه با تو ، رودررو نيست مجنگ و كسي كه پشت كرده و فرار مي كند را مكش و بر مجروح افتاده حمله نكن و هركس كه جنگ را رها كند در امان است .

 

 

4 ـ و كان عليه السلام لا يجهز علي الجرحي و لا علي من أدبر ج 100/ص 39 /ح40

 

علي بن ابيطالب عليه السلام هيچ گاه بر مجروحي حمله نكرد و از پشت سر بر كسي هجوم نياورد .

 

 

5 ـ قال النبي صلي ا… عليه وآله وسلم : من قتل قتيلا فله سلبه و كان اميرالمؤمنين عليه السلام يتورع عن ذلك و انه لم يتبع منهزماً و تأخر عمن استغاث و لم يكن يجهز علي جريح ج 41/ص73

 

اميرالمؤمنين عليه السلام هيچ گاه از اموال مقتول يا اسير خود چيزي نگرفت و دنبال فرار كننده نكرد و اگر دشمن از او امان مي طلبيد او را رها مي كرد .

 

 

6 ـ قال الباقر عليه السلام : و كانت السيرة من امير المؤمنين عليه السلام مثل ما كان من رسول ا… فانه لم يسب لهم ذرية

 

امام باقر عليه السلام فرمودند :

 

سيره و روش اميرالمؤمنين ، همان سيره و روش پيامبر صلي ا… عليه و آله وسلم بود . و كودكان را به اسارت نمي گرفت.

 

 

7 ـ و كان علي عليه السلام ينهي عن قتل الاسير الكاف ج 100/ص38

 

علي بن ابيطالب عليه السلام ، هميشه ، از كشتن اسيري كه قادر به جنگيدن نيست ، ممانعت مي فرمود .

 

 

8 ـ ان علياً عليه السلام كان يأمر في كل موطن لقينا مع عدوه يقول : لا تقاتلوهم حتي يبدوكم . كتاب صفين ص 203 مستدرك الوسائل ج 11 ص 81

 

علي بن ابيطالب عليه اسلام در هر جنگي كه پيش مي آمد ، به لشكرش اجازه ي ابتدا نمودن به جنگ را نمي داد .

 

 

9 ـ قال الحسين عليه السلام : ان علياً عليه السلام كان لاياخذ السلب . الجعفريات ص 77 . مستدرك الوسائل ج 11 ص 127

 

امام حسين عليه السلام فرمودند :

 

علي بن ابيطالب عليه السلام هيچ گاه اموال اسير يا مقتول را نگرفت .

 

 

10 ـ لما ورد سبي الفرس الي المدينه اراد عمر بن الخطاب بيع النساء فقال له اميرالمؤمنين عليه السلام ان رسول ا… صلي ا… عليه و آله وسلم قال : اكرموا كريم كل قوم و انا اشهد ا… و اشهد كم اني قد اعتقت نصيبي منهم لوجه ا… .

 

فقال المهاجرون و الانصار : وقد وهبنا حقنا لك يا اخا رسول ا… .

 

فقال عليه السلام : ا…م اشهد انهم قد وهبوا الي حقهم و قبلته و اشهدك اني قد اعتقتهم لوجهك . بحار ج 46 ص 15 ح 33 دلائل الامامه ص 81 مستدرك الوسائل ج 11 ص 132 .

 

زماني كه اسيران ايراني را به مدينه آوردند ، عمر بن خطاب ، زنان را به جهت كنيزي ، در معرض فروش گذاشت . اميرالمؤمنين عليه السلام به او فرمودند:

 

رسول ا… صلي ا… عليه و آله و سلم مي فرمودند : بزرگ هر خانداني را بزرگ بداريد .

 

و من خدا و شما را گواه مي گيرم كه سهم خود را از اين كنيزان ، براي خدا ، آزاد نمودم .

 

بقيه نيز گفتند : ماهم حق خود را به تو بخشيديم ، اي برادر رسول خدا

 

امير المؤمنين عليه السلام فرمودند : خدايا گواه باش كه من نيز همه را آزاد كردم .

 

 

11 ـ قال الصادق عليه السلام ان علياً اعتق الف نسمه من كد يده جماعه لا يحصون كثره . المناقب ج 1 ص 294. بحار ج 41 ص 32 .كافي ج 5 ص 74 .

 

امام صادق عليه السلام فرمودند :

 

علي بن ابيطالب عليه السلام با هزينه ي شخصي خود ، هزار بنده را ، دسته دسته آزاد مي نمود ، به گونه اي كه قابل محاسبه نبود .

 

 

12 ـ قيل لعلي عليه السلام لم لا تشتري فرساً عتيقاً ؟

 

قال عليه السلام : لا حاجة لي فيه و انا لا افر ممن كر علي و لا اكر علي من فر مني . امالي الصدوق ص 102 . بحار ج 41 ص 76

 

به علي بن ابيطالب عليه السلام گفته شد : چرا اسبي تيز رو خريداري نمي كني ؟

 

حضرت فرمودند : نيازي بدان ندارم ، زيرا كه من نه از كسي كه بر من هجوم آورد فرار مي كنم و نه به سوي كسي كه از من فرار كرده ، مي تازم .

 

 

13 ـ الكافي عن يحيي بن ابي الملاء عن ابي عبدا… عليه السلام قال كان اميرالمؤمنين

 

لا يقاتل حتي تزول الشمس و يقول تفتح ابواب السماء و تقبل الرحمه و ينزل النصر و يقول هو اقرب الي الليل و أجدر أن يقل القتل. كافي, ج 5, ص 28, 5

 

امام صادق عليه السلام فرموده است اميرمؤمنان عليه السلام جنگ نمي‌كرد تا خورشيد زوال پيدا كند و مي‌فرمود درهاي آسمان باز و رحمت الهي شامل و پيروزي در اين زمان نازل مي‌شود و نيز مي‌فرمود جنگ در اين زمان چون به شب نزديكتر است سبب كشتار كمتر مي‌شود.

 

 

14 ـ الكافي: عن الكوفي عن ابي عبدا… عليه السلام قال قال اميرالمؤمنين عليه السلام بعثني رسول ا… صلي ا… عليه و آله الي اليمن و قال يا علي لا تقاتلن احدا حتي تدعوه و ايم ا… لان يهدي ا… علي يديك رجلا خير لك مما طلعت عليه الشمس و غربت… الكافي, ج 5, ص 28, ح 4

 

امام صادق عليه السلام مي‌فرمايد علي عليه السلام فرموده است رسول خدا من را به يمن فرستاد و فرمود اي علي نبايد با احدي بجنگي مگر اينكه اول او را دعوت به حق كني قسم به خدا اگر خداوند به دست تو يك نفر را هدايت كند بهتر است از آنچه خورشيد بر آن طلوع و غروب مي‌كند.

 

 

15 ـ الكافي عن الاصبغ بن نباته قال اميرالمؤمنين عليه السلام كتب ا… الجهاد علي الرجال و النساء فجهاد الرجل بذل ماله و نفسه حتي يقتل في سبيل ا… و جهاد المرأه ان تعبر علي ما تري في اذي زوجها … كافي, ج 5, ص 9, ح 1, تهذيب الاحكام, ج 6, ص 126, ح 222

 

اصبغ پسر نباته مي‌گويد اميرمؤمنان فرموده است خداوند جهاد را بر مردان و زنان واجب كرده است پس جهاد مرد عبارتست از بخشش مال و جان تا اينكه در راه خدا كشته شود و جهاد زن عبارتست از اينكه بر اذيت و آزارهايي كه از شوهر مي‌بيند صبر كند.

 

 

16 ـ دعائم الاسلام عن علي عليه السلام قال ان ظفرتم برجل من اهل الحرب فزعم انه رسول اليكم فان عرف ذالك منذ وجاء بما يدل عليه فلا سبيل لكم عليه حتي يبلغ رسالاته و يرجع الي اصحابه. دعائم الاسلام, ج 1, ص 376

 

علي عليه السلام فرموده است اگر بر مردي از جنگجويان دشمن چيره شديد و گمان كرديد كه او فرستاده و پيغام رسان است اگر اين مطلب روشن شود و دليلي بر آن باشد حق كشتن او را نداريد تا پيغامش را ابلاغ و به يارانش ملحق شود.

 

 

17 ـ الكافي عن السكوني عن ا بي عبدا… عليه السلام قال قال امير المؤمنين عليه السلام نهي رسول ا… صلي ا… عليه و آله ان يلقي السم في بلاد المشركين. كافي, ج 5, ص 28, ح 3

 

امام صادق عليه السلام به نقل از اميرمؤمنان فرموده است رسول خدا صلي ا… عليه و آله نهي كرده است از اينكه در سرزمين مشركان سم در آب ريخته شود.

 

 

18 ـ اما غلب أهل الشّام علي الفرات فرحوا بالغلبة، فقال معاوية: يا أهل الشام، هذا و ا… أوّل الظّفي سقايي ا… و لا سقي أبا سفيان إن شربوا منه أبداً حتي يقتلوا بأجمعهم عليه، و تباشر أهل الشّام فقام إلي معاوية رجل من اهل الشام همدانئ ناسك يقال له المرّي بن الأقبال و كان ناسكاً و كان له – فيما تذكر همدان – لسان، و كان صديقا و مؤاخيا لعمرو بن العاص، فقال له: يا معاوية، سبحان ا… ألإن سبقتم القوم إلي الفرات فغلبتموهم عليه تمنعونهم عنه؟ أما و ا… لو سبقوكم إليه لسقوكم منه .. أما تعلمون أنِّ فيهم العبد و الأمة و الأجير و الضعيف و من لاذنب له هذا و ا… أول الجور .. فأغلظ له معاوية و قال لعمرو إكفني صديقك، فأتاه عمرو، فأغلظ .. ثم سار الهمداني في سواء الليل فلحق بعلي. / وقعة صفيّن / 164

 

لشكر شام در جنگ صفين هنگامي كه بر آب فرات چيره شدند، شادماني كردند؛ معاويه در سخناني خطاب به آنها گفت: اي مردم شام به خدا قسم اين آغاز پيروزي است، خداوند مرا سيراب و پدرم را تشنه نگاه دارد اگر لشكر علي از اين آب بنوشد مگر اينكه همگي از دم تيغ بگذرند.

 

 

شاميان همچنان مشغول شادماني بودند كه مردي از قبيلة همدان به نام معرّي بن أقبل كه به عبادت و زبان آوري معروف بود و از دوستان صميمي عمروعاص به شمار مي‌رفت به سوي معاويه برخاست و بدو گفت: سبحان ا…! اگر شما در گرفتن آب فرات پيش دستي كرديد آيا بايد آب را بر روي آنها ببنديد؟ به خدا قسم اگر آنها آب را مي‌گرفتند شما را از آن محروم نمي‌كردند… مگر نمي‌دانيد در ميان لشكر علي مظلومان، كنيزان، افراد به اجرت گرفته شده و ناتوان و بي گناه هست، به خدا اين آغاز ستمكاري است…

 

معاويه با او درشتي كرد و به عمروعاص گفت: (دوستت را از من دور كن / پاسخ دوستت را بده)؛ پس عمروعاص نيز با او پرخاش كرد.

 

چيزي نگذشت كه در تاريكي شب آن مرد همداني از لشكر معاويه جدا شد و به سپاه اميرالمؤمنين علي عليه السلام پيوست.

 

 

 

برخورد با اسير در مكتب اميرالمؤمنين علي بن ابيطالب (عليه السلام)

 

 

 

1 ـ اميرالمؤمنين علي عليه السلام پس از جنگ صفين، دستور دادند تمامي اسيران جنگ آزاد شوند. اسيران پس از آزادي، به نزد معاويه آمدند. معاويه چون چنين ديد، به عمروعاص گفت: تو ميگفتي كه ما اسيران را بكشيم در حاليكه علي بن ابيطالب، اسيران را آزاده كرده است و علي چنين بود كه هر گاه اسير مي‌گرفت، او را رها مي‌كرد مگر اينكه كسير را كشته باشد.

 

و او هيچ گاه بر مجروح، حمله نمي‌كرد و بر كسي كه پشت كرده، هجوم نمي‌برد./ كتاب وقعه صفين/ ص 595 ـ بحارالانوار / ج 100 / ص 39

 

 

2 ـ ابن فيتبه از دانشمندان اهل سنت مي‌نويسد:

 

و اما در بردباري و گذشت و بخشش، علي بن ابيطالب از همه، گوي سبقت برده بود زيرا در جنگ جمل، مروان بن حكم را كه توسط مالك اشتر، اسير شده بود، آزاد كرد در حاليكه او دشمن‌ترين افراد به علي بود و به شدّت، در دلش، از علي كينه داشت اما او مروان را رها كرد.

 

و نيز عبدا… بن زبير كه علناً، علي بن ابيطالب را دشنام مي‌داد و بد مي‌گفت اما وقتي اسير شد، او را آزاد كرد.

 

و نيز سعيد بن العاص را كه از دشمنان سرسخت او بود، رها كرد و متعرض او نشد.

 

و در جنگ با اهل بصره:

 

با آنكه اهل بصره، آغازگر جنگ بودند و علي بن ابيطالب را دشنام و لعن مي‌گفتند و از يارانش، عده‌اي را كشتند، اما وقتي او پيروز شد، همه اسيران را آزاد كرد و دستور مي‌داد:

 

هر كس فرار كرد، رهايش كنيد و به دنبال او نرويد.

 

هر كس زخمي شد، متعرض او نشويد و او را نكشيد.

 

هر كس به لشكر ما پناه آورد،‌ در امان است.

 

اموالشان را غارت نكنيد و كودكان را اسير نگيريد.

 

 

مقابله به مثل:

 

و چون لشكر معاويه، آب را بر لشكر اميرالمؤمنين علي عليه السلام بستند و حضرت، آنان را كنار زد، برخي خواستار مقابله به مثل شدند. حضرت فرمودند: لا و ا… لا اكافيهم بمثل فعلهم اُبدا

 

نه به خدا قسم. من با آنان مثل خودشان، رفتار نمي‌كنم./ بحارالانوار/ ج 41 / ص 144، 145 و 146

 

 

3 ـ فمن اتاه مال فليصل به القرابة و لحسن به الضيافة و ليفك به العاني و الأسير

 

امرالمؤمنين علي عليه السلام فرمودند: هر كس مالي به او داده شد، به خويشانش رسيدگي كند و مهماني را نيكو بجا آورد و با آن مال، اسير را آزاد نمايد./ بحارالأنوار/ ج 78 / ص 97 ـ تحف العقول/ ص 185

 

 

4 ـ در ايام خلافت عمر، اسيري را آوردند و چون از پذيرش اسلام، امتناع داشت، عمر دستور قتل او را صادر كرد. اسير گفت: آيا امان مي‌دهي تا زماني كه اين آب را بنوشم. عمر گفت آري. اسير هم آب را بر زمين ريخت. عمر گفت: او حيله كرده و بايد كشته شود.

 

امام علي بن ابيطالب عليه السلام فرمود: قتل او مجاز نيست چون او را امان داده‌اي./ الخراج و الجرايح/ ص 16 ـ بحارالانوار/ ج 41 / ص 250

 

 

 

 

 

 

حقوق بشردوستانه از نگاه ائمه دين (عليهم السلام) :

 

 

 

1 ـ قال علي بن الحسين عليه السلام : ان اخذت الاسير فعجز عن المشي و لم يكن معك محمل فأرسله و لاتقتله ج100/ص33

 

امام سجاد عليه السلام فرمودند: هرگاه بر اسير، چيره شدي و او توانايي راه رفتن نداشت و تو نيز مركبي نداشتي، او را رها كن برود و اقدام به قتل وي مكن.

 

2 ـ قال الباقر عليه السلام : اطعام الاسير و الاحسان اليه حق واجب ج 100/ص33

 

امام محمد بن علي باقر عليه السلام فرمودند: طعام دادن به اسير و نيكويي نمودن و احسان در حق او، حقي است كه واجب است. (يعني نبايد ترك شود و اختياري نمي‌باشد)

 

3 ـ قال الصادق عليه السلام : ينبغي ان يطعم الاسير ويسقي و يرفق به.  مستدرك الوسائل ج 11 / ص79. دعائم الاسلام ج 1 / ص37

 

حضرت امام جعفر صادق عليه السلام فرمودند: پس در مورد اسير، بايد كه طعام در اختيار او باشد و نوشيدني داشته باشد و به حال او مدارا شود.

 

4 ـ قال زهير بن القين للحسين عليه السلام : ان قتال هؤلاء القوم الساعه اهون من قتال من يأتينا من بعدهم و لعمري ليأتينا من بعدهم ما لا قبل لنا به فقال له الحسين عليه السلام ما كنت لابدأهم بالقتال . ارشاد مفيد ص 227

 

زماني كه لشكر كوفه به فرماندي حر بن يزيد رياحي راه را بر لشكر امام حسين عليه السلام در ناحيه كربلا، بستند زهير بن قين كه از اصحاب امام عليه السلام بود، عرض كرد: جنگ با اين گروه، راحت‌تر است از جنگ با لشكر عظيم شام كه پس از اينها، خواهند آمد. اجازه بدهيد به اينان حمله كنيم و به راهمان ادامه دهيم. زيرا اگر لشكر شام از راه برسد، ديگر توانايي مقابله با آنان را نخواهيم داشت.

 

سيد الشهداء عليه السلام پاسخ فرمودند: من هيچ گاه آغازگر جنك با اينان نخواهم بود.

 

 

5 ـ تهذيب الاحكام عن محمد الحلبي عن ابي عبدا… عليه السلام قال لم يقتل رسول ا… صلي ا… عليه و آله رجلا صبرا قط غير رجل واحد عقبه بن ابي معيط (لعنت ا…) …… تهذيب الاحكام, ج 6, ص 173, ح 340

 

امام صادق عليه السلام فرموده است رسول خدا صلي ا… عليه و آله هرگز شخصي را زجر كش نكرده جز عقبه پسر ابي معيط.

 

 

6 ـ الكافي عن جراح المدائني قال ابو عبدا… عليه السلام في طعام الاسير فقال اطعامه حق علي من اسره و ان كان يريد قتله من الغد فانه ينبغي ان يطعم و يسقي و يظل و يرفق به كافراً كان او غيره.

 

امام صادق عليه السلام در ارتباط حقوق اسيران فرموده است اطعام اسير بر شخصي كه او را اسير كرده حق واجب است هر چند بخواهد او را روز بعد بكشد پس همانا سزاوار است به اسير غذا و آب داده شود و سرپناه مناسب تهيه و با او مدارا شود فرقي نمي‌كند اسير كافر باشد و يا نه.

 

 

7 ـ اذا اخذت اسيرا فعجز عن المشي و لم يكن معك محمل فارسله ولا تقتله فانك لا تدري ما حكم الامام فيه. كافي, ج 5, ص 35, تهذيب, ج 6, ص 153

 

هر گاه اسيري را گرفتي كه از راه رفتن ناتوان است و مركبي كه او را حمل كند نباشد بايد او را آزاد كني و نكشي زيرا تو نمي‌داني حكم امام درباره او چيست.

 

 

8 ـ عن الامام السجاد عليه السلام الاسير اذا اسلم فقد حقن دهد و صار فيئاً. جامع الاحاديث, ج 13, ص 175

 

امام سجاد فرموده است با پذيرش اسلام از سوي اسير خونش (حال) محفوظ و جزئ فيي خواهد بود.

 

 

9 ـ من ألقي سلاحه فهو آمن و من تحيز الي عسكر الامام فهو آمن ج 41/ ص 145

 

هركس اسلحه بر زمين گذاشت، در امان خواهد بود و هركس به لشكرگاه امام پناه آورد، ايمن است.

 

 

10 ـ لا تقتلوا الاسراء ج 52/ص367/ح151

 

اسيران را مكشيد.

 

 

11 ـ من كرم العظماء الرفق بالاسراء ج 100/449 ص

 

از كرامت و بزرگواري بزرگان، مدارا و رعايت اسيران است.

 

 

12 ـ قال امير المؤمنين عليه السلام لولده الحسن عليه السلام : إرفق يا ولدي بأسيرك و ارحمه و أحسن إليه و أشفق عليه  ثم غشي عليه فلما أفاق ناوله الحسن عليه السلام قعباً من لبن و شرب منه قليلاً.

 

ثم نحاه عن فمه و قال احملوه الي أسيركم ثم قال عليه السلام : بحقي عليك يا بنّي إلّا ما طيّبتم مطعمه و مشربه و ارفقوا به الي حين موتي و تطعمه مما تأكل و تسقيه مما تشرب حتي تكون اكرم منه . بحار 42/ص 287 ، مستدرك 11/ ص79

 

پس از آنكه اميرالمؤمنين عليه السلام ربت خورد و در محراب افتاد، امام حسن عليه السلام سر پدر را در زانو گرفت. حضرت فرمود: پسرم با اسير در دستت مدارا نما و به او رحم كن و او را نيكو بدار و با شفقت و مهرباني با او رفتار كن. سپس حضرت غش كرد. پس از ساعتي كه به هوش آمد، فرزندش امام حسن عليه السلام ظرفي از شير به پدر تقديم كرد. اميرالمؤمنين عليه السلام چون مقداري از آن شير نوشيد فرمود: اين شير را براي قاتل من، كه در دستتان اسير است، ببريد. سپس به امام مجتبي عليه السلام رو كرد و فرمود: پسرم، به حقي كه بر تو دارم، غذا و نوشيدني اسيرت را نيكو بدار و تا زماني كه زنده‌ام با او مدارا كن و و از آنچه خود مي‌خوري به او بخوران و از آنچه خود مي‌آشامي به او بنوشان تا بزرگوارتر از او گردي.

 

 

13 ـ لما ضرب ابن ملجم علياً عليه السلام قال اطعموه و اسقوه و أحسنوا أساره . الجعفريات ص53 . مستدرك 11/79

 

چون ابن ملجم ضربت خود را بر اميرالمؤمنين عليه السلام وارد ساخت، حضرت فرمود: او را غذا دهيد و آب بنوشانيد و با او به نيكي رفتار كنيد.